Κάντε εγγραφή στο κανάλι μας στο YouTube
Νότια του σύγχρονου οικισμού των Σερβίων , στην κορυφή ενός λόφου στους δυτικούς πρόποδες των Πιέριων , δεσπόζει το ομώνυμο Βυζαντινό κάστρο .
Η ονομασία του κάστρου προέρχεται από το λατινικό ρήμα «servo» που σημαίνει φυλάττω – παρατηρώ. Η πρώτη ονομασία της περιοχής ήταν «φυλακαί» , επί Μακεδόνων , εώς ότου την κατέλαβαν οι Ρωμαίοι και το μετέφρασαν στην γλώσσα τους ως Σέρβια που σημαίνει φυλακτήρια – παρατηρητήρια.
Το κάστρο είναι της Βυζαντινής περιόδου και εκτιμάται ότι κτίστηκε τη χρονική περίοδο 560 – 650 μ.Χ. Η θέση του κάστρου , στη κορυφή ενός φυσικά οχυρού λόφου , είναι σημαντική διότι ελέγχει το πέρασμα μεταξύ Μακεδονίας και Θεσσαλίας, μέσω των στενών του Σαρανταπόρου. Επιπλέον προστάτευε τον κτηνοτροφικό και γεωργικό πληθυσμό της πλούσιας ενδοχώρας. Ο συνδυασμός της φυσικής και τεχνητής οχύρωσης στη σημαντική αυτή θέση , είχαν καταστήσει το κάστρο απροσπέλαστο.
Το κάστρο , σε κάτοψη , έχει ακανόνιστο σχήμα λόγω της ανώμαλης μορφολογίας του εδάφους. Η συνολική έκταση που καταλάμβανε ήταν περίπου 100 στρέμματα και χωριζόταν σε τρία άνισα μεταξύ τους τμήματα. Την ακρόπολη που βρισκόταν στο υψηλότερο σημείο , το αμέσως επόμενο την άνω πόλη και το τελευταίο τμήμα στο χαμηλότερο σημείο, την κάτω πόλη. Τα τμήματα μεταξύ τους είχαν τείχη δημιουργώντας έτσι τρείς σειρές τειχών. Έτσι εξασφαλιζόταν η μέγιστη προστασία των κατοίκων σε περίπτωση επιθέσεων καθώς υπήρχαν τρία διαδοχικά επίπεδα άμυνας.
Από τον εσωτερικό περίβολο είναι ελάχιστα τα τμήματα των τειχών που σώζονται. Αυτά βρίσκονται κυρίως στη δυτική , νοτιοανατολική και βόρεια πλευρά του κάστρου που ήταν η πιο προσβάσιμη πλευρά και είχε την κύρια πύλη του κάστρου. Στη κάτω πόλη , η οποία είχε έκταση περίπου 75 στρέμματα , σώζονται τμήματα υδραγωγείων , ίχνη σπιτιών, τμήματα των τειχών και της κεντρικής πύλης όπως και ναοί , είτε σε ερείπια , είτε διατηρημένοι.
Στους διατηρημένους ναούς συγκαταλέγεται ο ναός των Αγίων Θεοδώρων Σερβίων που αποτελούσε το καθολικό της μονής και χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 11ου αιώνα. Από τα υπόλοιπα κτίσματα της μονής σώζεται ένα τμήμα του περιβόλου και η δεξαμενή νερού. Τέλος στη κάτω πόλη σώζεται και η βασιλική των Κατηχούμενων ή Σαράντα πόρτες που αποτελούσε τον επισκοπικό ναό του κάστρου , βρίσκεται στη βορειοδυτική γωνία της κάτω πόλης και χρονολογέιται γύρω στο 1000μ.Χ..
Ο εσωτερικός περίβολος , που χωρίζει την κάτω από την άνω πόλη , σώζεται σε καλύτερη κατάσταση καθώς το μεγαλύτερο τμήμα του περιβόλου είναι ορατό και σε τμήματα υφίσταται σε αρκετό ύψος , ενώ υπάρχουν και δύο ορθογώνιοι πύργοι.
Η ακρόπολη του κάστρου έκτασης 2,5 στρεμμάτων είναι το τμήμα που βρίσκεται σε πολύ καλύτερη κατάσταση. Το μεγαλύτερο τμήμα των τειχών της σώζεται και έχει σχήμα ακανόνιστου πενταπλεύρου και διατηρούνται σε μεγάλο ύψος και τρείς, δύο ορθογώνιοι και ένας συμπαγής πολυγωνικός.
Η τοιχοποιία του κάστρου συνίσταται από ακατέργαστες ή ημιεπεξεργασμένες πέτρες με ισχυρό ασβεστοκονίαμα για συνδετικό υλικό. Επιπλέον η τοιχοποιία χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη χρήση πλίνθων αλλά και ξυλοδεσίες οι οποίες ενίσχυαν τα τείχη.
Η Βυζαντινή πόλη των Σέρβιων είχε μια ιδιαίτερα εξελιγμένη οχυρωματική δομή η οποία μπορούσε να συγκριθεί με αντίστοιχες οχυρώσεις σημαντικών πόλεων κατά την Βυζαντινή περίοδο. Ο επισκέπτης μπορεί να παρατηρήσει τα τμήματα αυτής της καστροπολιτείας περιπλανώμενος ανάμεσα τους και να διαπιστώσει πόσο σημαντική υπήρξε η πόλη των Σερβίων κατά τα Βυζαντινά χρόνια.
