Ελληνικό Κέντρο Παρατήρησης
Το μετόχι της Αγίας Αναστασίας ή Κριτζιανών
Στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης , στο δρόμο που ενώνει την Επανομή με την Ν. Ηράκλεια βρίσκεται το μετόχι της Αγ. Αναστασίας ή Κριτζιανών. Το μετόχι ιδρύθηκε το 1530 και αποτελεί το μοναδικό τμήμα του μεσαιωνικού οικισμού των Κριτζιανών που σώζεται.
Το μετόχι κτίστηκε σε μια σημαντική θέση καθώς ήταν στην κύρια αρτηρία που ένωνε τη Θεσσαλονίκη με την Κασσάνδρα, έλεγχε τη γύρω κτηματική περιοχή, ενώ ταυτόχρονα δεν ήταν ορατό από την θάλασσα, πράγμα σημαντικό για την εποχή, καθώς η πειρατεία βρισκόταν σε έξαρση.
Ο χαρακτήρας φρουρίου που έχει το μετόχι, το οποίο έχει μοναστηριακά πρότυπα οχύρωσης, δικαιολογείται από την δράση των πειρατών.
Η οχύρωση περιλαμβάνει ένα πεντάπλευρο περίβολο, ο οποίος ενισχύεται από δύο πύργους στα ΝΑ και ΝΔ. Αυτοί οι πύργοι σώζονται έως τις επάλξεις τους με συνολικό ύψος 10μ. Έχουν δύο ορόφους, ενώ το ισόγειο είναι γεμάτο με αδρανή υλικά για επιπλέον σταθερότητα και στήριξη στο τείχος. Η οροφή τους είναι θολωτή και οι τοίχοι τους είναι από λαξευμένους πoρόλιθους.
Η κεντρική πύλη ήταν στη βόρεια πλευρά και για μεγαλύτερη ασφάλεια ήταν ενισχυμένη με ξύλινη καταχύστρα, ενώ υπήρχε και μια βοηθητική πύλη στη δυτική πλευρά.
Εντός του περιβόλου υπάρχει το κεντρικό πυργόσπιτο. Είναι τετράγωνο, με ισόγειο και δύο ορόφους και έφτανε σχεδόν τα 9μ ύψος. Η κεντρική του είσοδος είναι στη νότια πλευρά και έχεις πρόσβαση σ ’αυτή μέσω διπλής κτιστής κλίμακας.
Το ισόγειο και ο πρώτος όροφος ήταν ενιαίοι και ήταν αποθηκευτικοί χώροι. Ο δεύτερος όροφος είχε μια σάλα, τρία δωμάτια, εξώστη και αποτελούσε την κατοικία του αντιπροσώπου και τοποτηρητή της μονής.
Στη σημερινή εποχή δεν σώζεται ο δεύτερος όροφος του πυργόσπιτου όπως και το παρεκκλήσι του μετοχιού.
